Το εμπόριο των ανθρώπινων μαλλιών και η μπίζνα εκατομμυρίων

H Βρετανία, ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας φυσικής τρίχας στον κόσμο, αγοράζει πολλούς τόνους ανθρώπινης τρίχας ετησίως αναφέρει η Daily Mail, η οποία σε ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ καταγράφει τις αθέατες πτυχές αυτού του εμπορίου εκατομμυρίων.

Το ρεπορτάζ ξεκινά καταγράφοντας τι συμβαίνει στο ναό Yadagirigutta στη νότια Ινδία, όπου φτωχές γυναίκες περιμένουν υπομονετικά στην ουρά για να ξυρίσουν τα κεφάλια τους. Οι περισσότερες δεν έχουν βάψει ή κόψει ποτέ τα μαλλιά τους, και διαθέτουν την αποκαλούμενη «παρθένα τρίχα», η οποία θεωρείται πολύτιμη.

Ανάμεσά τους είναι η 28χρονη Lavanya Kakala με μήκος μαλλιών που έφταναν μέχρι τη μέση, προτού τα δωρίσει χωρίς κανένα αντάλλαγμα στο ναό. «Το έκανα γιατί ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς τον Θεό μου. Δεν με ενοχλεί το τι συμβαίνει με τα μαλλιά μου μετά. Αν γυναίκες θέλουν να χρησιμοποιήσουν τα μαλλιά μου για να δείχνουν ομορφότερες, τότε αυτό είναι καλύτερο από το να πάνε στον κάλαθο των αχρήστων», λέει. Αποτελεί παράδοση για τις γυναίκες να δωρίζουν τα μαλλιά τους σε ινδουιστικούς ναούς, γνωρίζοντας ότι πωλούνται στους εμπόρους για τη συγκέντρωση χρημάτων.

Κατά περιόδους, μέχρι και 50.000 γυναίκες την ημέρα στέκονται σε ουρές για να συμμετάσχουν στις τελετές «χειροτονίας», ένα είδος θρησκευτικού τελετουργικού στη διάρκεια, του οποίου ξυρίζουν τα κεφάλια τους.

Τα μαλλιά με αποκαλούμενη «παρθένα τρίχα» θεωρούνται υψηλής ποιότητας, καθώς οι γυναίκες ειδικά στον νότο, δεν χρησιμοποιούν χημικά σαμπουάν, χτενίζουν συχνά τα μαλλιά τους και τα διατηρούν μεταξένια με λάδι καρύδας. Αν και έχουν πολύ σκούρο χρώμα, στη συνέχεια δέχονται επεξεργασία, ώστε να μπορούν να γίνουν ξανθά, χρώμα που είναι το πιο δημοφιλές στα βρετανικά σαλόνια. Ως αποτέλεσμα, τα μαλλιά των γυναικών της Ινδίας έχουν μεγάλη ζήτηση. Όμως, αυτές οι διαδικασίες έχουν προκαλέσει διαμάχες καθώς πολλοί προσκυνητές είναι παιδιά, κάποια όχι μεγαλύτερα από πέντε ή έξι ετών.

Συχνά, μαλλιά ανθρώπων αναμειγνύονται με φυσικές τρίχες ζώων (κυρίως από άλογα και κατσίκες) ή συνθετικά μαλλιά.

Ένας άλλος ναός, ο Tirumala λέγεται ότι κέρδισε 22 εκατομμύρια λίρες μέσα σε έναν χρόνο από την πώληση μαλλιών, χρήματα που χρησιμοποιήθηκαν στην ανέγερση νέων σχολείων και νοσοκομείων, αν και όπως σημειώνει το ρεπορτάζ είναι εξαιρετικά δύσκολο το να εξακριβωθεί πού ακριβώς διατέθηκαν τα χρήματα αυτά.

Η Emma Tarlo, καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου, είναι η συγγραφέας του βιβλίου «Entanglement: The Secret Lives Of Hair», για τις ανάγκες του οποίου ταξίδεψε στην Ινδία και μίλησε με γυναίκες σε ναούς που δήλωσαν περήφανες για το ότι έκοβαν τα μαλλιά τους, χωρίς κανένα αντάλλαγμα και ως μέρος εκπλήρωσης των θρησκευτικών καθηκόντων τους.

Όμως, οι ναοί δεν είναι οι μόνοι που πρωταγωνιστούν σε αυτό το διεθνές εμπόριο. Πιο αμφιλεγόμενη πρακτική θεωρείται η δράση των εμπόρων που ταξιδεύουν σε Ασία και Ανατολική Ευρώπη, προσφέροντας χρήματα σε άπορες νεαρές γυναίκες για τα μαλλιά τους. Στην Ινδία, στοχεύουν κυρίως τους άνδρες, προσφέροντάς τους μικρά ποσά για να πείσουν τις συζύγους τους να πουλήσουν τα μαλλιά τους. Υπήρξαν αναφορές για άντρες που υποχρέωσαν τις γυναίκες τους να το κάνουν ή ακόμη και συμμορίες που επιτέθηκαν σε κοπέλες και τις ξύρισαν.

Έχουν επανειλημμένως αναφερθεί περιπτώσεις παιδιών στις παραγκουπόλεις που πείστηκαν να ξυρίσουν τα μαλλιά τους με αντάλλαγμα παιχνίδια.

Μεγάλη είναι η ζήτηση και για τρίχες που προέρχονται από την Ανατολική Ευρώπη, λόγω του φυσικού ξανθού χρώματος, ωστόσο αυτά είναι πιο δύσκολο να βρεθούν.

Το εμπόριο ξεκινά σε απομακρυσμένες περιοχές της Σιβηρίας και της Ουκρανίας σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές.

Το πρώτο στάδιο επεξεργασίας εξτένσιον από φυσική τρίχα απαιτεί να γίνει ο διαχωρισμός που είναι η επίπονη και μακρά διαδικασία η οποία συνήθως γίνεται σε εργοστάσια σαν αυτό στην Κίνα.

Μια 25χρονη φωτογράφος από τη Μόσχα αναφέρει πως πληρώθηκε περίπου 120 λίρες για να κόψει τα μαλλιά της που έφταναν μέχρι τη μέση της, αλλά λέει πως το μετάνιωσε. Οι πιο «σκοτεινές» φήμες για την προέλευση των μαλλιών κάνουν λόγο για εμπόριο μέσω των φυλακών της Ανατολικής Ευρώπης. Αν και δεν υπάρχουν επισήμως καταγεγραμμένα περιστατικά, η ρυθμιστική αρχή της Μόσχας παραδέχεται πως πρόκειται για εφικτή πρακτική, δεδομένης και της έλλειψης φυσικής τρίχας στο εμπόριο.

Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στη Λατινική Αμερική, και ειδικότερα σε χώρες, όπως η Βραζιλία και το Περού.

Σε φτωχές περιοχές του Περού, όπου ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι πολύ χαμηλός, έμποροι ταξιδεύουν από σπίτι σε σπίτι, στοχεύοντας απελπισμένες γυναίκες. Κάποιοι τα διοχετεύουν στην αγορά ισχυριζόμενοι ότι προέρχονται από την Ινδία με σκοπό να τους δώσουν προστιθέμενη αξία, λέει η Tarlo, προσθέτοντας πως οι τρίχες των γυναικών της Κίνας έχουν μικρότερη αξία γιατί είναι πολύ χοντρή και ίσια.

Σημαντικό ρόλο στην αξία της τρίχας παίζει και η ηλικία. Μαλλιά που μεγαλώνουν από το 1992 (δηλαδή κοπέλες 24 ετών) λέγεται ότι υπερέχουν ποιοτικά, γιατί σε εκείνη την ηλικία η κερατίνη (πρωτεΐνη που αποτελεί βασικό συστατικό της τρίχας των μαλλιών) είναι πιο υγιής.

Η μέση γυναίκα χάνει 50 με 100 τρίχες την μέρα – και αυτό είναι κάτι που οι έμποροι δεν θέλουν να αγνοούν.

Πλανόδιοι πωλητές κατά μήκος της Ασίας, της Ανατολικής Ευρώπης και της Νότιας Αμερικής επισκέπτονται σπίτια και κομμωτήρια για να μαζέψουν τις «νεκρές» τρίχες. Πρόκειται, όμως, για τρίχες κακής ποιότητας και γι’ αυτό οι δωρητές αμείβονται με ελάχιστα χρήματα ή χρηστικά αντικείμενα, όπως ένα πιαστράκι για τα μαλλιά ή μία μπάρα σαπουνιού.

Μόλις οι τρίχες συλλεχθούν, γίνονται μεγάλες μπάλες (όπως ο σανός) και μεταφέρονται σε εργοστάσια για επεξεργασία.

Το εμπόριο τριχών γίνεται κάτω από άκρα μυστικότητα. Η συλλογή μαλλιών δεν είναι εύκολη και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος κλοπής κατά την ώρα της μεταφοράς. «Οι έμποροι ανταγωνίζονται μεταξύ τους.

Τα εργοστάσια δεν αποκαλύπτουν από που προμηθεύονται τις πρώτες ύλες τους και δεν θέλουν να δίνουν περισσότερα στοιχεία για τις μεθόδους επεξεργασίας των μαλλιών.

Τα μαλλιά κοστίζουν πολλά χρήματα – στη βιομηχανία είναι γνωστά ως «μαύρος χρυσός»». Το ρεπορτάζ της «Daily Mail» αναφέρεται και στις μεθόδους επεξεργασίας. Στην αρχή οι τρίχες ξεμπλέκονται, μία αργή και επίπονη εργασία για τους εργάτες που προκαλεί μεγάλη πίεση στα μάτια και τη μέση. Χρειάζεται περίπου μία ολόκληρη ημέρα για να ξεμπερδευτούν περίπου 150 γρ. τρίχας.

Στη συνέχεια τα μαλλιά χτενίζονται επανειλημμένα με σιδερένιες χτένες και μετά τοποθετούνται μέσα σε δεξαμενές με χημικά, όπου αφαιρούνται οι χρωστικές ουσίες, χωρίς να βλάπτεται το εξωτερικό περίβλημα της τρίχας. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στην τρίχα να διατηρεί τη λάμψη και την ελαστικότητά της. Επιπλέον την αφήνει χωρίς χρωστικές ουσίες και έτοιμη για βάψιμο.

Όπως σημειώνει η «Daily Mail», σε επίπεδο αγοράς, ό,τι πλασάρεται ως φυσική ανθρώπινη τρίχα δεν είναι πάντα αυτό που δείχνει.

Συχνά, μαλλιά ανθρώπων αναμειγνύονται με φυσικές τρίχες ζώων (κυρίως από άλογα και κατσίκες) ή συνθετικά μαλλιά. Τέλος, τα μαλλιά πακετάρονται και πωλούνται στα κομμωτήρια. Ένα σαλόνι ομορφιάς στη Βρετανία μπορεί να πληρώσει μέχρι και 100 λίρες για 50 περίπου εξτενσιον, αλλά πολλά χρεώνουν τουλάχιστον τα διπλά στους πελάτες τους.